Τα Πουλιά της Ελλάδας της Κύπρου και της Ευρώπης

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΡΝΙΘΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ


Το Post αφιερώνεται στο δάσκαλο και ενεργό μέλος της Ορνιθολογικής Εταιρείας και της Ελληνικής Πύλης Παιδείας, Οδυσσέα Τζημούλη.Γειά σου, Οδυσσέα!




Κάτι πρωτόβγαλτα ως φαίνεται
στον κόσμο και τους νόμους του πουλάκια
κι εντούτοις ήδη κουρασμένα
γιατί δεν είναι τα φτερά
άπτωτη εύνοια και προνόμιο,
ρωτούν εμένα, ποιόν ,εμένα,
που ειν΄το πλησιέστερο κλαδί
για ν’ ακουμπήσουν.
Δεν είμαστε καλά.Αν ήξερα εγώ
που ειν’ το Πλησιέστερο
ότι έχει και βαθμό συγκριτικό
το ανύπαρκτο πλησίον,
θα ΄τρεχα να το πιάσω πρώτη εγώ,
όλο και απαραχώρητο,
κι ας ψόφαγαν πουλάκια
δίκαια και προτεραιότητες
-κλαδιά σπασμένα το αλληλέγγυο.
Ας πάνε τα πουλάκια
τη μεγάλη Πείρα να ρωτήσουν
ν’ ακούσουν ό,τι είπε και σ’ εμένα
όταν ξεθεωμένη από κούραση άφτερη
τη ρώτησα που είναι ν’ ακουμπήσω
το πλησιέστερο κλαδί.
Δεν είμαστε καλά είχε καγχάσει
η μεγάλη πείρα: αν ήξερα εγώ
που ‘ναι το Πλησιέστερο
θα ‘τρεχα να το πιάσω πρώτη,
όλο κι απαραχώρητο,
κι ας ψόφαγες εσύ
γιατί το πλησιέστερο κλαδί
είναι ο θάνατος σου η ζωή μου.


Κική Δημουλά



Η κληρονομιά μας δεν είναι μόνο η περιουσία που μας αφήνουν οι γονείς και τα στενά συγγενικά μας πρόσωπα. Κληρονομιά είναι και τα δάση, τα ποτάμια, οι λίμνες, οι υγρότοποι, τα ζώα και τα φυτά. Με όλα αυτά συμβίωσαν αρμονικά οι προηγούμενες γενιές. Λέω συμβίωσαν γιατί όλη η πανίδα και η χλωρίδα είναι ένας ζωντανός οργανισμός που, όμως, κάνουμε τα πάντα για να τον εξοντώσουμε.


Σε κάθε αγώνα ζωής και θανάτου υπάρχουν αυτοί που τάσσονται με τη ζωή και αυτοί που τάσσονται με τον θάνατο. Η Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία είναι ένα μη κερδοσκοπικό σωματείο που τα μέλη του ανήκουν στην πρώτη κατηγορία ανθρώπων. Αυτά τα μέλη δραστηριοποιούνται εδώ και 25 χρόνια στην προστασία των άγριων πουλιών και των βιοτόπων τους. Άγρια πουλιά και υγρότοποι αποτελούν περιβαλλοντική κληρονομιά ανυπολόγιστης αξίας για την ποιότητα της ζωής μας. Χαρακτηριστικά διαβάζω στο δελτίο τύπου της Ορνιθολογικής Εταιρείας πως οι υγρότοποι παράγουν οξυγόνο δεσμεύοντας ταυτόχρονα διοξείδιο του άνθρακα, εμπλουτίζουν τα νερά και προστατεύουν απ’ τις πλημμύρες. Η καθημερινή υποβάθμισή τους απειλεί με εξαφάνιση πολλά είδη της πανίδας και της χλωρίδας και θέτει σε κίνδυνο την βιοποικιλότητα του τόπου μας με ό,τι αυτό συνεπάγεται.


Προχτές στο βιβλιοπωλείο «Ιανός» τα μέλη της Ορνιθολογικής Εταιρείας Σταύρος Υφαντής και Κώστας Παπακωνσταντίνου, ο αναπληρωτής καθηγητής οικολογίας στο Α.Π.Θ, Γιάννης Παντής και η δημοσιογράφος Ελένη Ανδρικοπούλου, παρουσίασαν το βιβλίο «Οδηγός Αναγνώρισης: Τα πουλιά της Ελλάδας, της Κύπρου και της Ευρώπης».


Πρώτος παίρνει το λόγο ο Σταύρος Υφαντής που ευχαριστεί τον κόσμο, τους χορηγούς «Μακεδονία-θεσσαλονίκη» και τον Ιανό. Εισάγει τον όρο Birdwatching (ορνιθοπαρατηρητής κατά τον Γιάννη Παντή) και μας λέει πως η παρατήρηση πουλιών είναι η μεγαλύτερη εθελοντική δραστηριότητα στον πλανήτη μας. Υπάρχουν περιπτώσεις ερασιτεχνών που ασχολούνται με την παρατήρηση ενός πουλιού και γίνονται διάσημοι από αυτήν την ενασχόλησή τους. Το βιβλίο προκύπτει από την ανάγκη να υπάρχει ο κατάλληλος οδηγός για την αναγνώριση πουλιών. Αξίζει να σημειωθεί πως μέχρι σήμερα υπήρχε ο οδηγός του Πέτερσον (γραμμένος στις αρχές της δεκαετίας του ‘50) που είχε μεταφραστεί από τον Κανέλλη και είχε κυκλοφορήσει στη χώρα μας το 1981.Το εκδοτικό επιχείρημα του Οδηγού το ανέλαβε η Ορνιθολογική Εταιρεία. Η διαδικασία για την έκδοση κράτησε πολλά χρόνια και δεν ήταν καθόλου μια εύκολη υπόθεση. Η εμπορική απήχηση του βιβλίου είναι απρόσμενη. Ήδη έχουν πουληθεί τα μισά αντίτυπα από ένα σύνολο 5000 χιλιάδων βιβλίων.Όλα τα έσοδα πάνε στην Ορνιθολογική Εταιρεία και ενισχύουν τις προσπάθειες της. Ο Σταύρος Υφαντής μας υπενθυμίζει πως υπάρχουν 3 ομάδες που δραστηριοποιούνται στο χώρο της Ορνιθολογικής Εταιρείας. Η πρώτη ομάδα διοργανώνει εκδρομές σε υγρότοπους, παρακολουθεί, συλλέγει και καταγράφει πληροφορίες για τα πουλιά. Μια δεύτερη ομάδα κάνει το ίδιο πράγμα μέσα στην πόλη της Θεσσαλονίκης και στα περιαστικά δάση και τέλος, μια τρίτη ομάδα συγκροτεί την ομάδα της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης. Οι ομάδες είναι ανοιχτές σε οποιονδήποτε το επιθυμεί.


Ο Κώστας Παπακωνσταντίνου μας λέει πως ο οδηγός απευθύνεται σ’ ένα μεγάλο μέρος του κόσμου. Το ενδιαφέρον από ντόπιους τουρίστες αλλά και απ' αυτούς του εξωτερικού που χρυσοπληρώνουν τις διακοπές τους, είναι τεράστιο. Κανένας δεν χρειάζεται ένα βιβλίο για να απολαύσει τα πουλιά. Εν τούτοις, όμως, τίθενται θέματα που απαιτούν περισσότερη γνώση. Για παράδειγμα η νανόχηνα είναι παγκοσμίως απειλούμενο είδος που μοιάζει με ένα κοινό είδος χήνας που είναι θηρεύσιμη . Σε μια τέτοια περίπτωση πως μπορεί να γίνει η διάκριση; Άλλο παράδειγμα, από την Αλυκή Αιγίου τον Ιανουάριο του 2002. Ο χώρος εκεί είχε κατακλυστεί από πολλούς κύκνους. Το θέαμα ήταν μοναδικό και είχε προσελκύσει κοντά στους 40 χιλιάδες επισκέπτες. Πολλοί από αυτούς αναρωτιόντουσαν γιατί όλοι οι κύκνοι δεν ήταν άσπροι. Ένας που ξέρει μπορεί να απαντήσει πως οι κύκνοι με καφέ χρώμα είναι νεαροί ενώ οι άσπροι είναι ενήλικες.Άλλο παράδειγμα αφορά την ύπαρξη δυο ειδών κύκνου.Από την μία έχουμε τον κύκνο και από την άλλη τον αγριόκυκνο.Μόνο που υπάρχει και ένα τρίτο είδος κύκνου, ο νανόκυκνος που είναι σπάνιο είδος που φτιάχνει φωλιά στη Σιβηρία και ξεχειμωνιάζει στην Βόρεια Ευρώπη. Η παρουσία του στην χώρα μας είναι τυχαία και συμπτωματική. Και στα τρία παραδείγματα βλέπουμε πως χρειαζόμαστε κάποιες παραπάνω πληροφορίες για να απαντήσουμε στις απορίες. Ο Οδηγός έρχεται ακριβώς να προσφέρει τις ανάλογες πληροφορίες.Για τον Παπακωνσταντίνου η παρατήρηση πουλιών είναι ένα εισιτήριο διαρκείας για τη φύση.Ισχυρίζεται πως για να απολαύσουμε κάτι δεν αρκεί μόνο να το βλέπουμε, χρειάζεται να έχουμε και πληροφορίες για αυτό.Για να παρατηρήσει κάποιος τα πουλιά δεν χρειάζεται να 'ναι επιστήμονας, ούτε να εφαρμόζει κάποια επιστημονική μέθοδο.Η μετάφραση του Οδηγού και η απόδοση του στα ελληνικά , θα μπορούσε να γίνει μόνο από τα μέλη της Ορνιθολογικής που γνωρίζουν τις συνήθειες, τις φωνές, τα χρώματα, τις ιδιαιτερότητες των 800 πουλιών που παρουσιάζονται μέσα στον Οδηγό.Το βιβλίο περιλαμβάνει εικόνες που συνοδεύουν τα κειμενα που παρουσιάζουν και περιγράφουν τα πουλιά.Επίσης, περιλαμβάνει και χάρτες που είναι σημαντικό εργαλείο για τους ορνιθοπαρατηρητές.Μέσα από τους χάρτες περιορίζονται οι επιλογές.Μ' αυτόν τον τρόπο ο παρατηρητής γνωρίζει τι πουλιά πρέπει να αναμένει για να δει, σε μια δεδομένη στιγμή του χρόνου.


Ο Γιάννης Παντής ευχαριστεί την Ορνιθολογική Εταιρεία για την πρόσκληση να μιλήσει για ένα θέμα που συγγενεύει με το γνωστικό αντικείμενο που διδάσκει στο Πανεπιστήμιο. Μας ενημερώνει πως η χώρα μας παραπέμπεται επειδή δεν εφαρμόζει τις κοινοτικές οδηγίες για την προστασία των υγροτόπων και των πουλιών που βρίσκουν καταφύγιο εκεί.Θεωρεί πως η αιτία βρίσκεται στην αδυναμία της Πολιτείας να έχει μια εθνική στρατηγική μέσα από την οποία θα ενθαρρύνει τη συμμετοχή του κόσμου στη λήψη των αποφάσεων που σχετίζονται με το περιβάλλον.Μέσα σ'αυτό το πλαίσιο της εθνικής στρατηγικής εντάσσεται και η παραγωγή επιστημονικών δεδομένων και η αξιοποίησή τους. Με δεδομένο πως στην Ελλάδα υπάρχουν 2-3 επιστήμονες που ασχολούνται σε πανεπιστημιακό επίπεδο με την προστασία των πουλιών, το μέλλον φαντάζει ζοφερό.Μόνη ελπίδα είναι η ενεργοποίηση των πολιτών και η συσπείρωσή τους σε ομάδες σαν την Ορνιθολογική Εταιρεία.0 μη εξειδικευμένος πολίτης έρχεται να καλύψει το έλλειμμα της Πολιτείας που βλέπει να καταστρέφεται το περιβάλλον αλλά δεν κάνει τίποτα ουσιαστικό για να αποτρέψει αυτήν την καταστροφή.Ο Οδηγός για την αναγνώριση των πουλιών είναι απαραίτητος για την ταξινόμηση των διαφόρων ειδών και την αποτελεσματικότερη προστασία των υγροτόπων.Τα πουλιά είναι δείκτες ποιότητας ενός οικοσυστήματος. Σ΄'ολα τα προγράμματα περιβαλλοντικής εκπάιδευσης η ορνιθοπανίδα αποτελεί δείκτη αξιολόγησης.Το ενδιαφέρον του Γιάννη Παντή , τελευταία, έχει επικεντρωθεί στην “ακουστική οικολογία” και στον τρόπο με τον οποίο μας επηρεάζει το ακουστικό περιβάλλον.Τον εντυπωσιάζει πως στα αστικά, φυσικά και περιαστικά περιβάλλοντα τα πουλιά είναι πρωταγωνιστές στους βιολογικους ήχους (οι ήχοι είναι χωρισμένοι σε βιολογικούς, ανθρωπογενείς και γεωφυσικούς). Παρακολουθώντας το ακουστικό περιβάλλον μπορούμε να δούμε τον ημερήσιο κύκλο δραστηριοτήτων των πουλιών και να φτάσουμε να προσδιορίζουμε τον χώρο και το χρόνο τους.


Η Ανδρικοπούλου δηλώνει πως πολλές πληροφορίες για τα πουλιά τις έχει αντλήσει από τα περιβαλλοντικά ρεπορτάζ που επιμελείται εδώ και 15 χρόνια.Επαναλαμβάνει και αυτή την χρησιμότητα του βιβλίου και μας λέει πως το καλοκαίρι οι φωνές από τα σπουργίτια είναι αυτές που την ξυπνούν.



Στο τέλος της εκδήλωσης κάνει παρέμβαση ένας εθελοντής που περιθάλπτει πουλιά που έχουν πυροβοληθεί ή είναι εξουθενωμένα από την μετανάστευση. Μιλάει με πόνο καρδιάς για την αδιαφορία της πολιτείας που δεν δημιουργεί υποδομές αλλά εκδηλώνει το ψεύτικο ενδιαφέρον της όταν ενσκήπτουν τραγωδίες και δυσάρεστες καταστάσεις, όπως η γρίπη των πτηνών. Χαρακτηριστικά αναφέρει πως η ομάδα των εθελοντών στην οποία συμμετείχε ήταν η πρώτη που είχε ενημερώσει για τη νόσο των πτηνών. Μετά από αυτήν την ενημέρωση το κράτος θα λάμβανε μέτρα σε πανελλαδικό επίπεδο. Ακόμα, δεν αποσιωπά τον πόλεμο που δέχτηκε η ομάδα από τη Διεύθυνση Κτηνιατρικής με το πρόσχημα πως οι συνθήκες κάτω από τις οποίες εργάζονταν ήταν απαράδεκτες. Πράγματι, φρόντιζαν τα πουλιά σε ένα υπόγειο που δεν αεριζόταν.Απευθύνθηκαν στο Δήμο θεσσαλονίκης αλλά και σε όλους τους Δήμους του πολεοδομικού συγκροτήματος για την παραχώρηση ενός χώρου που θα πληρούσε τις προϋποθέσεις. Οι εκκλήσεις τους δεν εισακούστηκαν. Το αποτέλεσμα; εδώ και μια εβδομάδα οι πολίτες τους ειδοποιούν για τις περιπτώσεις 15 πουλιών που χρήζουν άμεσης φροντίδας και στις οποίες δεν μπορούν να επέμβουν. Νομίζω πως με τέτοια αδιαφορία στα όρια της αναισθησίας, η Κτηνιατρική Υπηρεσία δεν θα σώσει αυτά τα πουλιά. Μόνη παρηγοριά το κέντρο περίθαλψης άγριων πουλιών στην Άιγινα που όχι μόνο θεραπεύει τις πληγές των πυροβολημένων πουλιών (το 70% τραυματίζονται από τα σκάγια των κυνηγών), αλλά φιλοξενεί και ανάπηρα πουλιά που δεν μπορούν πια να αυτοσυντηρηθούν (π.χ. ένα τυφλό πουλί).

Ρομαντικοί και χαζοί εθελοντές; Δεν ξέρω!!! Απλά, να μην ξεχνάμε πως τα πουλιά πετάνε, πρώτα απ'όλα, μέσα μας. Αυτήν την πτήση την γνωρίζετε;


Καλησπέρα σ' όλους!
Κείμενο: Ξενίδης Ιωάννης